Maar nu de vraag: Hoe herken je dan een Jalila of een Jalal? Want dit kind komt binnen in de kleuterklas en spreekt nog geen Nederlands, omdat er thuis een andere moedertaal gesproken wordt. Of een Alexeii of Jana komen uit Oekraine, vanuit de taalklas bij jou in de groep. Ze kunnen zich (nog) amper uitdrukken en dus ook niet laten zien waartoe ze in staat zijn.

Signalen en rookgordijnen

Toch zijn er signalen om een Jalila te herkennen. Helaas worden die nog wel eens belemmerd door rookgordijnen: HB-kinderen zijn kampioen in aanpassen. Ze willen erbij horen, niet opvallen, niet gek gevonden worden. Daardoor verstoppen ze zich vaak onder het maaiveld en laten niet altijd direct zien wat ze in huis hebben. Aan jou als leerkracht om hierdoorheen te kijken en het kind echt te leren kennen. Of ze zijn zo gewend iets direct te kunnen, zodat ze maar niets zeggen, totdat ze het echt kunnen.

Details en meer

De tekeningen van Jalal en Jalila zijn vaak al voorzien van details die andere leerlingen nog niet laten zien. (Let wel op: veel HB-kinderen willen voldoen aan de norm van de groep. Dus thuis tekenen ze mensfiguren met legio details en een omgeving, en op school gaan ze weer krassen of koppoters tekenen, want hun vriendinnetje krijgt hier veel lof voor…, dus dat wordt er blijkbaar door de juf verwacht…). 

Maar juist in vrijere leersituaties zie je opeens dat het kind meer in zijn mars heeft: een opstel van een hele pagina ipv 6 regels, moeilijkere woorden gebruiken, een inhoudelijke spreekbeurt over een onderwerp dat hem interesseert. En later zie je dat de lesstof sneller opgepakt wordt. Welk kind is bij veel vakken als eerste klaar? 

Rookgordijn of misvatting

Van een HB-kind wordt vaak gedacht dat hij alles zonder problemen goed kan. Maar dat is niet zo. Een HB-kind hoeft niet op alle vlakken uit te blinken. Soms stagneert het zelfs bij bepaalde vakken. De oorzaak kan dan liggen in faalangst, omdat hij de verwachtingen uit de omgeving niet gelijk kan waarmaken, en dan weigert om het zelfs te proberen. Of het heeft niet geleerd hoe hij iets kan leren vanaf het begin, want heeft hij nooit hoeven doen. Zo blijft signalering natuurlijk wel lekker complex!

Out-of-the-box en de-diepte-in

De kinderen denken vaak dieper en verder dan hun klasgenootjes. 
Vaak lijkt het dan of ze niet aan de opdracht voldoen. Vraag eens 
naar de gedachten erachter, dan kun je zien of het kind het echt niet 
begrepen heeft, of juist een oplossing bedenkt die net out-of-the-box 
is, en waarmee het dus blijk geeft van die creativiteit die Mönks noemt. 

Dit dieper en verder nadenken kan ook effect hebben op het gevoel: 
een kind kan zich overmatig zorgen maken over wereldproblemen 
als milieu of oorlog, en zich daar rot over voelen, terwijl een ‘normaal
kind’ daarna weer vrolijk wegrijdt op zijn step.

‘Die blik’

En persoonlijk denk ik, hoewel dat natuurlijk niet wetenschappelijk te onderbouwen is:

de blik in de ogen: gaan ze ‘aan’ bij nieuwe onderwerpen, zijn ze geïnteresseerd bij nieuwe lesstof. 

Het belangrijke woord is hier: Nieuwe. Want hoe vaak wordt er tijdens de lessen niet herhaald? De meeste kinderen hebben dat ook nodig, met als vuistregel: 7x. 

Maar een HB-kind heeft vaak maar 1-3 herhalingen nodig. En die overige vier keer is het alleen maar saaaaai. Dan dwalen ze af, haken ze af, of zijn zo invoelend dat ze stilletjes mee blijven doen, zonder dat ze er wat aan hebben.

Een tweede soort ‘blik’ is het peilen van wat de andere kinderen doen. Het continu checken of het zich nog volgens de norm gedraagt.

Ik heb zo leerlingen hetzelfde antwoord zien geven als de anderen, terwijl ik in hun blik zag dat ze eigenlijk iets anders hadden willen antwoorden. En soms had de goegemeente het dan fout en was het niet genoemde antwoord van dit betreffende kind juist wel correct. Daar kom je dus alleen achter als je het navraagt.

Jalila en Jalal, Alexei en Jana, Hearan en Amanuel ook!

Al deze signalen zijn toepasbaar op alle kinderen in je klas. Maar bekijk ook je meertalige leerlingen, met een niet-westerse migrantenachtergrond, uit de lagere sociaal-economische groepen, met de ouders die (nog geen) goed Nederlands spreken, eens door die HB-bril. Dan zie je hopelijk ook wat Jalila en Jalal, Alexei en Jana, Hearan en Amanuel in hun mars hebben.